Nieuw in collectie door Ive Stevenheydens #6

Proloog
Donderdag 14 december 2023 organiseert LI-MA weer een LI-MA Presents bij LAB111 in Amsterdam. Deze keer staat nieuw werk centraal van de kunstenaars Nelly Dansen, Giovanni Giaretta en Ghita Skali. Een mooie gelegenheid voor Ive om in het getoonde werk te duiken.

Nelly Dansen Head Over Heels
Nederland, 2023, 46' 32"

Zijn we anno 2023 in het westen verlost van aloude rolpatronen? Hoe ziet de gemiddelde (Amerikaanse) man vandaag de vrouw in de straat?

De multidisciplinaire kunstenaar, performer en filmmaker Nelly Dansen (of Nelke Mast) zoekt in het essayistische Head Over Heels (2023, 46' 32") naar antwoorden in het veld. Bovendien levert ze gelijk een sappige brok ironische bimbocore af. Bimbocore staat kortweg voor het zich hyper-vrouwelijk opstellen, gedragen en kleden (denk aan strak rokje en topje, blonde haren, hoge hakken en dies meer). De term kan gehanteerd worden als een manifest en bevrijdend statement tegenover benepen maatschappelijke denkbeelden omtrent vrouwelijkheid.

Als  queer persoon met een vrouwelijk lichaam trekt Dansen in Head Over Heels rond in Los Angeles. Naturally in weinig verhullende kleren met plateaupumps, voorzien van een haarstukje, valse wimpers en een flinke laag make-up. Het werk start prikkelend en schertsend met twee logo's van firma's: Madonna and the Whore Headquarters™ en Bimbo Bakeries USA ("our lovely sponsor"). Dansens 'hoofdkwartieren' zijn genaamd naar het Madonnacomplex, of het Madonna-Hure-Komplex  zoals Freud destijds het fenomeen omschreef. Daarmee wilde hij de absolute splitsing aangeven tussen de tedere en de sensuele dimensies van seksualiteit. Het Madonnacomplex staat dus voor de mentale staat van bepaalde personen (in Freuds tijd voornamelijk mannen) die vrouwen categoriseren als ofwel een Madonna (of als goddelijke maagd) ofwel als een hoer (de term die Freud destijds als tegenpool hanteerde).

Als kijker weet je meteen waar Head Over Heels - besides: pun totally intended - heen wil gaan. Zo zien we Dansen in deze "Homage to the Bimbo way of life" paraderen op de boulevards van de Amerikaanse City of Lights of hangt ze rond aan Hugh Hefner's voormalige Playboy Mansion (in Holmby Hills, op een boogscheut ten westen van het befaamde Beverly Hills). Tijdens die acties legt ze contacten met - voornamelijk mannelijke - passanten, toeristen en omstanders. Gefilmd met hand-, veiligheids- en verborgen camera's weet Dansen heel wat situaties vast te leggen waaruit blijkt dat de perceptie van de man in de straat - in dit geval bijvoorbeeld een self obsessed en bijzonder scary seksistische taxichauffeur, de inzittenden van een Holllywood tourbus of een dealer van luxeauto's - tegenover de vrouw (of in dit geval de bimbo) nog niet veel veranderd is sinds de tijd van Freud. De kunstenaar/ filmmaker doorsnijdt haar "B-film" met tal van andere fragmenten. Zo passeert geregeld hilarische computeranimatie (waarin een avatar van haar bimbopersonnage wel bijzonder gevaarlijk met de sportwagen door de straten vlamt). Dansen re-enact ook scènes uit een pornofilm (een ode aan de actrice Nina Hartley) en pakt uit met filosofische beschouwingen (vormgegeven in eveneens een digitale representatie van de kunstenaar). Head Over Heels bevat bovendien minstens evenveel bijdrages van Dansens vrienden uit de (Nederlandse) LGBTQIA+ gemeenschap. Die discussiëren over de onderwerpen die de film aansnijdt, in een huis (is het de Playboy Mansion?) of appartement tijdens een feestje. Even graag dansen en twerken ze, dan wel in de slaapkamer. Ook spelen ze de kunstenaar na, al dan niet in drag.

Wat is overdreven, wat is werkelijk? En ook (ja, er bestaat ook, zeg maar, een plot in deze film): zal Dansen die latte's voor haar vrienden wel scoren? Als een D-I-Y-antropologe voegt Dansen in haar experimentele "B-film" steeds meer lagen subtekst toe. En zo ontpopt Head Over Heels zich tot een speels, vaak grappig en soms plagerig werk dat vastgeroeste genderrollen en pre-dominante seksuele archetypes op een krachtige wijze in hun hemd zet.

Giovanni Giaretta Ruin of a Fiction
Nederland, 2023, 11’5"

Tot midden jaren 1990 was de filmindustrie voor het weergeven van het imaginaire of het onmogelijke afhankelijk van analoge speciale effecten. Special effects, SFX of SPFX was - en is natuurlijk ook nog - het specialisme of het departement dat bij de productie van (langspeel)films focust op zaken zoals explosies, rook, bijzondere make-up en maskers, trucs met poppen en stunts uitgevoerd door personen die tijdelijk acteurs vervangen. Vanaf midden jaren negentig nam de Computer Generated Imagery (CGI) het voornamelijk over van de analoge makers.

Giovanni Giaretta brengt met Ruin of a Fiction (2023, 11'5") een indringende ode aan de vakwerkers van de speciale effecten. Bij aanvang van de film daalt een duizelende camera af in een soort van grot, gemaakt uit een imposante maquette (uit karton, steen en piepschuim?) die met contrasterende verfkleuren en lichteffecten tot leven komt. Giaretta hanteert klassieke stop-motion animatietechnieken en andere vaardigheden eigen aan het vakmanschap van SFX. In de grot - een allusie aan de 'cinema cave' van kunstenaar Robert Smithson (zie diens nog steeds relevante essay A Cinematic Atopia. Towards the Development of a Cinema Cavern uit 1972) ontmoeten we een balsturige rots. Die kan praten!

Dit fascinerend ongenoemd personage verhaalt over films die het heeft gezien en hoe die bijdragen aan herinneringen van een persoon en de mensheid in het algemeen.
Met een haast griezelige knisperende stem citeert deze muppet vrijelijk uit het essay van Smithson: "One film is dripping into the other. They eat each other melting in a pool of visions." De steen kucht en haalt verder aan.

Zo passeert er bijvoorbeeld een quote uit Ghostbusters (Ivan Reitman, 1984). Voorts weerklinkt het, als een mantra: "There is a place but maybe it is not here, comes and goes wherever you are".

Daarbij vult Giaretta's grot zich langzaam met rook, terwijl op de achtergrond ingetogen ambientmuziek weerklinkt - eveneens als een spook uit het verleden. Giaretta laaft zich voor de totstandkoming van zijn kunstmatige wereld in Ruin of a Fiction volmondig aan het verleden. Hij knipoogt met liefde naar zowel low-budget sciencefictionfilms, Hollywoodklassiekers uit de jaren 1970 en '80 alsook naar cult-tv-series.
Maar is deze ode aan het métier van de analoge effectenmaker dan echt een ruïne van fictie zoals de titel aangeeft? Smithson beschrijft in zijn essay dat de cinematografische beelden die in ons onbewuste verborgen zijn 'elders' zitten. En zo appelleert Giaretta ook met zijn Ruin of a Fiction aan een niet specifieke plaats die ergens diep in het filmische geheugen van de kijker begraven ligt.

Ghita Skali Does Elon Musk have a watering can?Nederland, 2023, 6'50"

Ghita Skali heeft vragen over gieters. Hoe hanteren buitenlanders dit hulpmiddel? En gebruiken mensen in de Global South ook gieters? Doen ze dat op een andere manier als ze zich in Europa bevinden?

Met Does Elon Musk have a watering can? (2023, 6'50") borduurt Skali  verder op haar eerdere film NATUURLIJK (2023, 20'). Daarin volgden we een Nederlandse bloemenboer die op zoek ging naar een gieter. Via deze metafoor kaartte de kunstenaar en filmmaker stereotype westerse machtsverhoudingen aan die uit het koloniale verleden stammen. Die opzet vormt ook in Does Elon Musk have a watering can? de rode draad.
Dit keer gaat de kunstenaar in dit werk een dialoog aan met de artificial intelligence app ChatGPT. Wat we zien is de getypte conversatie tussen Skali en de app.

Haar vragen boren steeds dieper naar op het intercultureel gebruik van de gieter. Wat is de culturele betekenis van een gieter dan wel? Skali hanteert een eenvoudige doch absurde metafoor om herhaaldelijk soortgelijke vragen aan ChatGPT te stellen en zo het systeem te dwingen tot een antwoord. En heeft Elon Musk nu wel of niet een gieter?

Deze drie films worden donderdag 14 december gepresenteerd tijdens  LI-MA Presents: New Works samen met NATUURLIJK van Ghita Skali.